Yarın 27 Mart Dünya Tiyatro Günü. Kovid nedeniyle perde hâlâ kapalı. Tiyatro dünyasının usta isimleri Nilgün Belgün, Emre Kınay, Nedim Saban, Kerem Yılmaz ve Kemal Aydoğan kuvvetli günleri KARAR’a kıymetlendirdi. Salgında tiyatroya gereğince takviye verilmediğini düşünen oyuncular, sahneyi kısıtlayan virüsün siyasi parti kongrelerine uğramamasına ise şaşkın.
7 Mart Dünya Tiyatro Günü. Bütün dünyada olduğu üzere salgının gölgesindeki Türkiye’de de sahne bir yıldır kapalı. Yarın birçok kurum Dünya Tiyatro Günü’nü kutlayan, tiyatronun ehemmiyetini anlatan iletiler yayınlayacak, tiyatroculara ‘iyi ki varsınız’ sözleriyle seslenecek.
Pekala kültür sanat kesiminde salgın sürecinin olumsuzluklarını derinden hisseden tiyatrocular ne düşünüyor? Ayakta kalmak için gereken takviyesi aldılar mı? Yasaklar ve kısıtlamalardan nasıl etkilendiler? Seyircileriyle buluşmayı hayal ediyorlar mı? Salgın süreci boyunca tiyatro dünyasının yaşadığı krizi gündeme getirdiğimiz, vakit zaman haberlerimizle sürece taraf verdiğimiz KARAR Kültür Sanat sayfasını bugün tiyatroculara açtık. Kelam, son bir yıldır sahnelerini yaşatmak için çaba eden isimlerde; Nedim Saban, Nilgün Belgün, Kerem Yılmaz, Kemal Aydoğan ve Emre Kınay’da.
NİLGÜN BELGÜN: KEŞKE VARLIKLI BIR ÜLKE OLSAYDIK
45 yıllık oyunculuk hayatımda benim için 27 Mart birinci sefer bu kadar hüzünlü geçiyor. Bir yıldır perdelerimizi açamıyoruz, sahnelerden uzağız. Aşikâr takviyeler yaptı alışılmış ki devlet. Kültür ve Turizm Bakanlığı muhakkak oyunları satın aldı. Ben hiçbir yardım almadım, güç durumdaki insanların hakkına mani olmak istemedim. Lakin bu takviyeler yetti mi yetmedi mi onu bilemiyorum.
Zira ne yapılırsa yapılsın bir rahatlama olamıyor. Perdeler açılmıyor, oyunlar oynanamıyor, lakin yönetim edilebiliyor. Akşam 21.00’da yasak başlıyor, seyirci gelemez ki… Beşerler iş hayatında. Bizim seyircimiz olağan şuurlu ve sabırlı da bir seyirci. Kurallara uyuyorlar. Sıhhat Bakanı konuttan çıkmayın derken kongrelerde insanları görünce de şaşkınlık yaşıyoruz. Biz ne hissedersek hissedelim bunun karşılığında bir yanıt göremiyoruz lakin o hissimizle kalıyoruz.
Sokağa mı çıkalım, konutta mi oturalım, şaşırarak izliyorum. İntihar eden sanatkarlar oldu. Sanatkarlar gündelik geliri olan beşerler. Tasarrufu olmayanlar çok güç günler geçirdiler. Almanya, Londra üzere ülkelerdeki arkadaşlarımla konuşuyorum, takviye alıyorlar, mutlular hayatlarından. Ülkemiz daha güçlü bir ülke olsaydık keşke… Sanatkarlar rahat edebilirdi. Keşke diyorum…
KEREM YILMAZ: ÖZEL BÖLÜM SAHIP ÇIKMADI
Salgının birinci günlerde tiyatro topluluğunda herkes birbirinin kederiyle sıkıntılandı, kenetlendi, meseleler için tıpkı masaya oturdu. Lakin daha sonra ‘ben daha çok tiyatrocuyum’ hengamesine döndü iş. Aslında herkes kendi ismine âlâ niyetliydi fakat sorunun birtakım periyotlarda rant arbedesine dönüşmesi güzel olmadı tiyatro açısından.
Bunun dışarıya ‘tiyatrocuların kavgası’ olarak lanse edilmesi bir tiyatrocu olarak beni mahcup etti. Bu türlü değerli bir periyotta bile tiyatro dünyasına yarar sağlamayı beceremedik. Tekrar de kaybedilmiş bir şey yok bana nazaran, hoş uğraşların devam etmesini diliyorum. Kültür ve Turizm Bakanlığının değerli katkıları oldu ancak keşke olağanda işi düştüğünde bizi dakika başı arayan belediye yöneticileri, ihale firmaları da telefonu kaldırıp “Nasılsınız?’ diye sorsalardı, bekledik.
Özel dalda başımız sıkıştığında bize sahip çıkacak, sanatın kamçılayıcı gücünü bilen yöneticilerimiz olsa ve birtakım harcamalarını, sponsorluklarını tanınan kültüre değil de tiyatro sanatına harcayabilseler keşke. Salgının birinci yılında herkes oturup bunları düşünmeli.
EMRE KINAY: BİRİLERİNE HAK OLAN DİĞERİNE YASAK
Türk tiyatrosu bitmek üzere. Yasak değil aslında fakat kısıtlama ve yasaklar tiyatro yapmayı imkansız kılıyor. Kültür ve Turizm Bakanı’nın güzel niyetli eforlarına karşın esaslı tiyatrolar gerekli dayanağı de alamadı.15-20 yıllık tiyatrolarla Mart 2020’de kurulanlara birebir oranda verilen, sapla samanın karıştığı bir takviye oldu maalesef.
Ülkenin kültür siyasetinde tiyatronun yeri olmadığı için lakin bu kadar oldu. Mesela biz Duru Tiyatro olarak, Kadıköy Anadolu Lisesi sahnesini kullanıyoruz. Ulusal Eğitim Bakanlığı salonların açılamadığını bildiği halde kira istedi bu yıl. Dijital üzerinde bir şeyler yapmaya çalışıyoruz. Beşerler da aslında şu an ekmek kederinde, ekstra tiyatroya verecek paraları da yok.
Kamu sıhhati ismine salonlar açılamazken, kongreler yapılabiliyor. İkili standart var. Yüze yakın müzisyen intihar etti, haber bile yapamıyor basın. Çok önemli bir birilerine hak olan diğerine yasak nizamı var. Avrupa ülkeleri 3 milyar euroyu aşkın dayanak verdi 2 milyonu aşan sahne çalışanına. Bizim totalimizde bu türlü bir takviye yok, nasıl sanat konuşalım.
NEDİM SABAN: ARTIK HAYAL BİLE KURAMIYORUZ
Bir yıl nitekim hasretle geçti. Seyirciyle buluşup cep telefonlarını bile açık tutmalarına razıyım. Dün Nevra Serezli ile beraberdik, oyunumuzu mayısa hazırlıyoruz. Lakin tiyatro devamlılık gerektiren bir şey, oynadıkça üstüne koyuyorsunuz. İktisadından vazgeçtim, tadı da olmuyor bu biçimde. Genç oyuncular kimi hisleri unutacak, sarılma, sevme hislerini aktarmak güç olacak.
Medyaya çocuğunu katleden bir karakteri anlamakta nasıl zorlanıyorsak, beşerler çocuğuna hasretle sarılan bir anneyi oynamakta zorlanacak. Dünyanın değişimine mi ayak uyduracağız, ne olacak? Yalnızca tek kişilik bir anlatı sanatına mı dönüşecek. Bilmiyorum. Bir yandan sokağa çıkma yasakları tedbir için olmalı lakin bilhassa akşam 9’da hayatın bitmesi tiyatroyu büsbütün engelliyor.
Yakında kurumlar açık hava çalışmalarına başlayacak lakin nasıl olacak? Dönem aksine döndü, 27 Mart’ta turnelerle sahneyi kapatmayı düşünürken, artık dönem açılsın diye bekliyoruz. Saat 5’te, güneşin altında mı oynayacağız? Bu belirsizlik artık hayal bile kurdurtamıyor bize.
KEMAL AYDOĞAN: ‘KADER BIRLIĞIMIZ’ SUİSTİMAL EDİLDİ
Moda Sahne olarak salgın sürecinde lokal ya da merkezi idarenin dayanağını almadan bugüne geldik. Adil bir dağıtım olacağına inanmadığımız için dijital kütüphane üzere projelere başvurmadık. Sahneler fiilen kapatılınca, online oyunlara başladık.
Konuk topluluklara da yer verdik. Kendi kaygımıza kendimiz deva bulduk. Akşam da 21.00’dan sonra da hayat duruyor, bu yüzden fiilen tiyatro sıkıntı. Yasaklansa bir hakkımız doğacaktı tahminen, zorlayan sebep oluşacak, kira takviyesi üzere taleplerde bulunabilecektik. Sinemacılar yaptı, kira vermek için aralıkta kapattırdılar, nisana kadar uzattılar. Haklılar da. Salonu olan özel tiyatro çok az olduğundan bunu yapamadılar. Vatandaş olarak da artık salgın var mı yok mu anlamakta düşünce çekiyorum.
Tiyatroları açmaya kalktığımızda polisler geldi, tutanaklar tuttu. Halk sıhhati için değerli bu. Lakin son bir aydır gördüğümüz kongreleri, tedbirsizlikleri anlamak güç. Tiyatrolar, sinemalar niçin açılmıyor o vakit? Ben refahta değilsem devletin bunu umursaması gerekir. ‘Kader birliğimizin’ suistimal edildiğini düşünüyorum.
